Bildiğiniz üzere uzayda hava veya atmosfer yok. O hâlde roketler, uzay araçları nasıl oluyor da ilerliyor?
Dünya’daki taşıtlar, havanın direnci sayesinde hareket ediyor ancak uzayda hava veya herhangi bir atmosfer yok.
Buna rağmen roketler, uzayda yüksek hızlarda ilerleyebiliyor. Modern uzay araştırmalarının temelini oluşturan bu soruyu, Newton’ın ünlü hareket yasasıyla açıklayalım.
Newton’ın üçüncü hareket yasası ne diyor?
Newton’un
hareket yasaları, bir cisim üzerine etki eden kuvvetler ve cismin
yaptığı hareket arasındaki ilişkileri ortaya koyan üç yasa. “Etki-tepki” yasası olarak adlandırılan üçüncü yasanın ise özeti şöyle:
“Her etkiye karşılık, eşit büyüklükte ve zıt bir tepki vardır.”
Daha detaylı açıklayacak olursak; bir cisme, bir kuvvet etki ediyorsa cisimden kuvvete doğru eşit büyüklükte ve zıt yönde bir tepki kuvveti ortaya çıkar. Önemli olan bu kuvvetlerin aynı doğrultu üzerinde olması.
Peki bu yasa roketlerin uzaydaki hareketini nasıl açıklıyor?
Roketin motorları çalıştığı zaman, yakıt yanıyor ve hızla gaz
veriyor. Bu gaz, roketin arka kısmından çıktığında, gazın ters yönünde
bir itme kuvveti yaratıyor. Böylece roket, ileri doğru itiliyor.
Yani roketin gitmesi için havaya veya atmosfere, roketin itme
kuvvetine karşı bir sürtünmeye ihtiyacı yok. Roketin arkasından çıkan
gazların yarattığı, roketin kendi itici gücü ve tepki yeterli.
Dünya’da durumlar aynı değil.
Evet, Newton’ın üçüncü yasası ile açıkladığımız roketlerin uzayda ilerleyebilmesi kendi itici gücüyle mümkün ancak bizim gezegenimizdeki jet motorlarında aynısı söz konusu değil.
Dünya’daki araçlar, havaya ihtiyaç duyarak ilerliyor çünkü roket motorları, yanma için gerekli oksitleyiciyi yanlarında taşıyor.
Jet motorları ise yanma işlemini gerçekleştirmek için atmosfere, yani havadaki oksijene ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle yalnızca Dünya atmosferinde ilerleyebiliyorlar.
