En sinir
bozucu anlardan biri olan “Dilimin ucunda!” durumunun ardında bazı elle
tutulur sebepler yatıyor elbette. Bilim bu konuda ne diyor?
Bilimsel adı “letolojika” olan kelimeleri hatırlayamama durumu, hepimizin başına geliyordur. “Dilimin ucunda!” deriz ama düşünür düşünür bir türlü bulamayız, sinir bozucu bir hâl alır.
Beynin işleyişini anlamamızda da önemli bir yere sahip olan letalojika anında tam olarak neler olduğuna, neden kelimeyi bulamadığımıza daha yakından bakalım.
“Fonolojik engelleme” meydana geliyor.
Söylemek istediğiniz kelime veya isim bir türlü aklınıza gelmiyor, onun yerine başka kelimeler geliyorsa bu sırada beyniniz benzer sesli, başka kelimeleri öne alarak asıl söylemek istediğinizi arka planda bırakıyor.
Araştırmalar, iki dil konuşan insanların başına bu durumun daha çok geldiğini gösteriyor çünkü zihinlerinde fonolojik engelleyici görevi gören kelimeler çok daha fazla oluyor.
Fonolojik engelleme ana sebep değil.
Bazı kelimeler veya isimler diğerlerine kıyasla az kullanılıyorsa beyindeki erişim noktasında o kadar geriye gidiyor. Yani kelimeler fazla kullanılmadığında seslerle olan bağlantıları zayıflıyor. Ne kadar az kullanırsanız o kelimeye ulaşmanız o kadar zor oluyor.
Psikolog Tom Stafford şöyle diyor: “Hafızanın işleyişi çok ilginçtir; yeni bilgileri hatırlamak için önemli olan onlarla ne kadar bağlantı oluşturmuş olmamızdır, onları ne kadar çok hatırlamak istediğimiz değil.”
Çok fazla kelime bilsek de (örneğin Türkçe sözlükte 616 bin civarı
kelime var) hepsini kullanmıyoruz. Günlük hayatımızda kullandıklarımız
epey sınırlı. Bu yüzden bir anda hatırlamakta, zihnin derinliklerinden
hemen çekip almakta zorlanıyoruz.
